پس از استقلال جمهوری آذربايجان شمالی، اولين سازمان سياسی که برای آزادی ملی و استقلال آذربايجان جنوبی پا به عرصه مبارزه گذاشت، جاماح بود.
بعد از آن گروهها، دسته جات و تشکلات بزرگ و کوچک که اکثراً نيز جوشيده از داخل جاماح بودند، اعلام موجوديت نموده، بعضی هايشان اندک زمانی بعد انحلال يافته، برخی نيز در حال فعاليت هستند.
لاکن تنها مسئله ای که هميشه موجبات ناراحتی و نارضايتی رژيم ايران و شوونيزم فارس را فراهم ميآورد، فعاليت و در اصل موجوديت جاماح بود و هست.
در طی ده سال اخير جاماح دهها بار موضوع مذاکرات دولتهای ايران و آذربايجان بوده و حتی چند بار نيز مسئله جاماح و شخص پيروز ديلنچی موضوع مذاکره رؤسای جمهور دو کشور گرديده بود. در اين مورد تاکنون نزديک به يکصد اخطار رسمی از سوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی به وزارت خارجه، وزارت اطلاعات و رياست جمهوری آذربايجان تقديم شده است. حتی چند بار نيز مسئله تحويل پيروز ديلنچی به ايران، از سوی مسئولين آن کشور مطرح شده بود.
اوايل سال ۲۰۰۳ که پيروز ديلنچی در باکو از مقابل منزل مسکونی خود ربوده شد، بيش از يکماه در سلولهای انفرادی بازداشت و سپس بشرط «اقامت تحت نظارت در منزل خود» آزاد شد... پس از چند ماه نيز بدون سر و صدا به ترکيه، قبرس و اروپا سفر نموده، پس از شرکت در چندين ديدار رسمی و غير رسمی در کشورهای مختلف، به کانادا رفته و هم اکنون در آن کشور ميباشد.
پس از اين حوادث روزنامه ها و کانالهای تلويزيونی آذربايجان با درج و پخش دهها مقاله و برنامه، از بعدهای مختلف منفی و مثبت، هريک بنوعی به تحليل «باصطلاح» دلايل اين موضوع پرداختند! لاکن تاکنون هيچ دليل قانع کننده و رسمی در اين مورد ارائه نشده بود.
اخيراً پس از سفر رسمی الهام علی يئف رئيس جمهور آذربايجان به ايران، که به وی اجازه عزيمت به شهر تبريز نيز داده شد، برخی منابع خبری رسمی و غير رسمی داخلی و خارجی به شرح دلايل اجازه اين عزيمت پرداختند. در اين ميان تنها مورديکه جنبه مشترک اخبار و شرحهای فوق را تشکيل ميداد، خبر «اخراج آذربايجانيان ايرانی مقيم آذربايجان از آن کشور» بود.
عين جمله فوق را که در شرح خبرگزاری بی بی سی آمده است، بدون هيچگونه دخل و تصرف تقديم مينماييم:

حال، اندکی عقب بازگرديم. آيا در طی دو سال اخير هيچ فرد ديگری غير از پيروز ديلنچی در باکو بازداشت و يا از آن کشور اخراج شده است؟ مسلماً که خير! پيروز ديلنچی تنها شخصيتی است که در طی پانزده سال اخير موجبات حساسيت و نگرانی شديد رژيم ايران را در زمينه مسائل ملی آذربايجان فراهم آورده است. حتی بياد دارم روزی که رژيم ايران رسماً مسئله تحويل پيروز ديلنچی را مطرح کرده بود، مشاور رئيس جمهور آذربايجان وفا قولی زاده در يک کنفرانس مطبوعاتی رسماً بيان نمود که «آذربايجان يک دولت حقوقی است و هيچ وقت وی را تحويل ايران نخواهد داد». جالبتر اينکه فردای آنروز خبرنگار رسمی راديو باکو مهمان ولی اوف در برنامه ای چنين گفت: «نميدانم دولتی به بزرگی ايران از پيروز ديلنچی که جثه ضعيفی دارد چرا اينقدر می هراسد»!
بعنوان مسئول خبری مرکز جاماح ديروز که قصد نگارش اين سطور را داشتم، بمنظور کسب اطلاعات دقيقتر خواستم مصاحبه ای نيز با پيروز ديلنچی داشته باشم. در تماس تلفنی، نظر ايشان را جويا شدم. وی از اظهار هرگونه نظر در اينمورد خودداری و چنين گفتند: «مسائلی وجود دارد که هنوز زمان افشای آن نرسيده است. من از دولت آذربايجان راضی بوده و هستم. حبس بنده در باکو نيز جنبه ای داشت که به مصلحت و منفعت ملی آذربايجان بود و بايد انجام ميشد. انشاالله در زمان مناسب همه اينها افشا خواهد شد. همانطوريکه گفتيم فعلاً بسيار زود است...».

Yanvar 2005